Hoogcruts: het klooster van de 21e eeuw

Het monumentale kloostercomplex Hoogcruts stond tientallen jaren leeg, maar heeft sinds de aankoop in 2011 door Stichting het Limburgs Landschap een gedaantewisseling ondergaan. Er huizen weer ‘kloosterlingen’, maar nu van een hele andere orde. Nicole Cloudt vertelt over het unieke concept en de daarmee gepaard gaande herbestemming.

Decennialang ligt de kloosterruïne er verlaten bij aan het kruispunt op Hoogcruts. Pas als Stichting het Limburgs Landschap het complex in 2011 aankoopt, gloort er weer hoop voor het meer dan 500 jaar oude complex. Het verval wordt een halt toegeroepen: muren worden gestut, daken hersteld en puin wordt geruimd.  

“Toen Het Limburgs Landschap de kloosterruïne kocht, versleten velen onze stichting voor gek”, verklaart Wilfred Alblas, directeur van Stichting het Limburgs Landschap. “

Het leek ook een onmogelijke opgave. Wij vonden het erfgoed echter te belangrijk om verloren te laten gaan. En we zagen toekomst in deze plek. Steen voor steen zijn we aan de slag gegaan. Een continu proces, waarbij het lastig is om in te schatten welke functies Hoogcruts in de toekomst kon vervullen en wat daarvoor nodig was.“

Stadmaken

In 2019 wordt Stichting HX Hoogcruts opgericht om verder vorm te geven aan de daadwerkelijke herbestemming. Nicole Cloudt treedt toe tot het bestuur, dat start met het organiseren van co-creatiesessies om met mogelijke gebruikers na te denken over de invulling van de vele ruimtes die het klooster rijk is. Het blijkt een mooi voorbeeld van hoe ‘stadmaken’, het samen werken aan een meer gelijkwaardige, leefbare en mooiere omgeving, in de praktijk werkt. Nicole:

“Door samen te werken en te zoeken naar vorm en inhoud die gedragen wordt, maakt een gebouw de buurt of de stad waar het in ligt mooier. Niet alleen esthetisch, maar ook inhoudelijk. Dat is de essentie van stadmaken.”

                                                                                         Ontmoetingsplaats
Uit de sessies wordt de volgende herbestemming geformuleerd: Klooster Hoogcruts moet een ontmoetingsplaats worden in historische omgeving. Het is de bedoeling dat er kennis gedeeld wordt op het gebied van kunst, cultuur, natuur en technologie. Gezien de centrale Euregionale ligging en de historie van het klooster is het dé ideale plek vernieuwing en samenwerking. Het wordt een klooster zonder religie, een plek van bezinning en inspiratie voor moderne, seculiere ‘kloosterlingen.’

Bouwen met respect voor het verleden

Concept* Cloudt ontwerpt vervolgens samen met restauratiearchitect Karl Pesch-Kanopka en Stichting Limburgs Landschap de eerste voorzieningen, zoals toiletten, een trappenhuis en riolering. Daarbij vormt een uitgebreid historisch onderzoek de basis. De keuken keert terug op de oude plek in het gebouw, waarbij de directe toegang tot de kelders een groot voordeel was.

“Die kunnen nu weer hun oude functie als opslagplaats vervullen”, zegt Nicole. “Er is weer een dak,” vult Alblas aan.  “De keldergewelven zijn hersteld. De Gloriëtte, de oude theekoepel, is gerestaureerd. De kloostermuren werden weer opgebouwd. Er zijn nu zelfs toiletten en een viertal verwarmde ruimtes. En binnenkort gaan we aan de slag met de tuin. Zo wordt Hoogcruts langzaam maar zeker steeds mooier.”

 Contrast tussen oud en nieuw

Bij de interieurinrichting wordt nadrukkelijk het contract tussen oud en nieuw gezocht, legt Nicole uit.

“Juist door nieuwe elementen modern en strak te houden, licht je de historie uit. Daarbij zijn alle nieuwe elementen wel gebaseerd op de historie. Zo wordt er bijvoorbeeld gewerkt met leem, dat ter plaatse wordt gemaakt met gemalen dakpannen van het klooster zelf.”

In lijn met het voornemen ‘educatie’ centraal te stellen, werken er ook studenten van de TU in Aken mee. Ook de vloertegels die werden gelegd, zijn de moderne nazaten van de oorspronkelijke tegels. Er is gekozen voor hetzelfde merk als de tegels die er ooit lagen.

Fraaie contrasten

Die combinatie van oud en nieuw levert fraaie contrasten op, bijvoorbeeld bij de flexplekken. “Vroeger waren die muren heel barok, vol met figuratieve afbeeldingen.” Nu zijn de muren strak afgewerkt met het al genoemde leem, terwijl andere muren hun ruwe uiterlijk behielden door de bakstenen zichtbaar te laten. De verlichting is uiteraard geheel nieuw. “Modern en functioneel, met zo min mogelijk ingrepen aangelegd. Het staat volledig in dienst van wat het gebouw.”

 Oude plek, nieuwe betekenis

Inmiddels heeft Klooster Hoogcruts 20 gebruikers. Huurders die actief zijn op het gebied van kunst, cultuur, natuur of technologie en die het klooster gebruiken voor hun activiteiten en werk.

“Dankzij de inzet van Stichting HX Hoogcruts, waar Nicole bestuurlijk haar steentje aan heeft bijgedragen, is het klooster langzaam maar zeker weer tot leven gekomen. Een oude plek heeft zo nieuwe betekenis gekregen”, aldus Alblas.

Vorm volgt inhoud

Er is ruimte voor veel meer creatievelingen op zoek naar een inspirerende omgeving. Toch wordt er op dit moment niet verder gewerkt aan het complex. “Dat gebeurt pas als duidelijk is waar de behoeften liggen”, legt Nicole uit. “Het is pas zinvol verder te restaureren als dat duidelijk is.  Zoek eerst de functie, begin daarna aan de aanpassing van het gebouw. Vorm volgt inhoud in Klooster Hoogcruts.” Dat het klooster van de 21 een rooskleurige toekomst heeft, leidt volgens haar geen twijfel: “Deze plek is uniek. Iedereen die hier komt, wil er iets mee. Het laat je ook niet meer los.”

Herbestemming

Jonathan Wanders, Jeroen Severeens, Tjeu Severeens, Carola Janssen, Lene ter Haar, Nina Grunenberg en Nicole Cloudt

Ontwerp

Nicole Cloudt, Sanne Vervoort en Milou van der Vorst

Restauratiearchitect

Karl Pescha-Kanopka

Omschrijving

Herbestemming voormalig klooster

Locatie

Hoogcruts 47, 6255 NS Noorbeek

Eigenaar

Stichting Limburgs Landschap

Partners

Bouwbedrijf Coppes, Laugs Bouwmeesters en Kim Frijns BV

Gerealiseerd

2018 – 2021